Tüp Bebeğin Tarihi
Nisan 2016 Pencap, Hindistan Daljinder Kaur 46 yıl uğraştıktan sonra ilk bebeğini dünyaya getirdi 70ini ‘i aşan yaşıyla dünyanın en yaşlı ilk kez doğum yapan annelerinden biri Daljinder ve kocası çok mutlu
‘Hep çocuk yapmak istiyorduk ama her şey Tanrı’ya bağlı.’ Her şey Tanrı’nın lütfu sayesinde oldu.
Bu ufak mucizeyi mümkün kılan şey insanlığı temelli değiştiren bir üreme tekniği olan tüp bebek
Diğer adıyla in vitro fertilizasyon.”In vitro” Latince “camda” demek Tüp bebek vücut dışında, bir kapta insan yumurtasının döllenmesini sağladığı için bu adı almış sadece yaşı ilerlemiş anneler için değil, hamile kalmada zorlanan kadınlar için ebeveyn olmayı mümkün kılıyor. Bugün, Amerika’da doğan bebeklerin yüzde ikisinden fazlası, yani yaklaşık 84.000 bin bebek tüp bebek sayesinde oluyor.
Tüp bebek tedavisini devletin karşıladığı Danimarka yaklaşık yüzde 10 oranla en yüksek tüp bebek oranına sahip.
1978 ‘den bu yana tüm dünyada tüp bebek yoluyla sekiz milyondan fazla bebek doğdu
Dolayısıyla büyük bir sektör yılında tüm dünyadaki tüp bebek piyasasının milyar dolar olduğunu tahmin ediliyor.
Ama başarının garantisi yok günümüzde bile tüp bebek tedavisinin ortalama başarısı %37
Tüp bebek her zamankinden daha popüler ama bu pahalı bir işlem bu sektörün dünyada büyük ölçüde kontrolsüz olması hastaları vicdansız doktorlara karşı savunmasız bırakıyor Tüp bebek milyonlarca kişinin ebeveyn olma hayalini gerçeğe dönüştürdü
Peki ne pahasına?
BEBEK EBEVEYN OLMANIN BEDELİ NEDİR?
Çocuk yapmak binlerce yıldır insanlığın hayatta kalmasında çok önemli peki bu nur topları nasıl dünyaya geliyor? Biyoloji dersine dönme zamanı Bir kadının yumurtalıkları ayda bir keza fallop tüpüne yumurta bırakır.
Milyonlarca sperm seks sonrası yumurtaya doğru hareket eder Biri yumurtaya girebilirse gerçek sihir başlar Sperm ve yumurtadaki DNA birleşirse hücreler bölünmeye başlar böylece embriyo oluşur
Fallop tüpü boyunca yoluna devam eder ve rahim duvarına yapışır kadın artık hamiledir ama ne yazık ki bu süreç her zaman bu kadar basit değil Bazı kadınların fallop tüpleri tıkalı olduğundan sperm yumurtaya ulaşamıyor Bazı erkeklerin sperm sayısı az ve yaşla beraber yumurta kalitesi düşüyor Dolayısıyla gebe kalma şansı azalıyor bilim insanları bir kadının yumurtalarını vücut dışında döllemenin bir yolunu bulup ortaya çıkan embriyoyu rahme yerleştirebilirse doğal yoldan gebe kalamayanlar için bir çözüm olacaktı araştırmacılar 1950 ‘lerde küçük memelilerle yaptığı çalışmalarda başarı elde ettiler İngiliz bilim insanı Dr. Robert Edwards yıl sonra önemli bir keşif yaptı Yumurtanın olgunlaşması için gereken süre vücut içinde ve dışında aynı olduğundan döllenmeye hazır olduğu zamanı tespit etmek mümkündü
Dr. Robert Edwards
Bulgularını insan embriyosu yaratmada kullanmayı umuyordu kolay, değil mi? Tavşandaki sorunlar insandakilere kıyasla daha basit belki de kolay değil 1968’de laparoskopi denen bir cerrahi tekniğin öncüsü olan İngiliz doğum uzmanı Patrick Steptoe ile iş birliği yaptı Bu teknikle büyük bir kesik olmadan kadının yumurtaları alınabiliyordu Hemşire ve embriyolog Jean Purdy’le birlikte Oldham, Greater Manchester’daki bir hastanede insan yumurtasını dölleme denemelerine başladılar yumurtaları laparoskopiyle başarılı bir şekilde aldıktan sonra embriyo oluşturmak için spermle karıştırdılar Ama implantasyon denemelerinin hiçbiri başarılı bir hamilelikle sonuçlanmadı.
MARRON DOĞUM BÖLÜMÜ
Bilim insanları embriyoları yerleştirmeden önce çok beklediklerini düşündü 1977 ‘de müstakbel ebeveyn Leslie ve John Brown’la çalışırken çiftin embriyosunu normal sürenin yarısında yerleştirdiler Böylece başarı geldi Yıllar süren kısırlığın ardından Leslie Brown hamile kaldı Hamileliği tüm dünyada haber oldu İngiltere, Oldham’da yaşayan Leslie Brown ilk tüp bebeği yakında doğurabilir.
Ama hamilelik halk arasında huzursuzlukla karşılandı Tüp bebek yöntemiyle doğan bir bebek normal olacak mıydı? Deformite olabilir. “Deformite” sözünü dikkatli kullanın OLDHAM HASTANESİ tüm gözler Oldham’dayken Leslie’ye sezaryen için genel anestezi uygulandı Tüp bebek sonrası tarihî bir doğum görmek üzeresiniz Bebeğin Leslie’den olduğunu kanıtlamak için doğumu kaydettiler ve medyanın ilgisi altında Louise Joy Brown dünyaya geldi Kız oldu. Sağlıklı bir ağlama Güzel pembe renk Şimdi bebeği Dr. Edwards’a veriyorum Zekâsı, becerisi ve ısrarı sayesinde bu doğum mümkün oldu
Yardımcılığını Jean Purdy yaptı, kilo ağırlığındaki Louise sağlıklı, şirin bir bebekti Brown’ları ve bu modern tıp mucizesini mümkün kılan bilim insanlarını kutlayan binlerce mektup geldi bu şu an çocuk sahibi olamayan birçok insana gelecek için büyük umut veren bir tedavi olabilir.
Peki bu “mucize” nasıl oluyordu? Günümüzde doktorlar 1970 ‘lerdeki öncülere benzer bir formül uyguluyor
Birinci adım
Doğal âdet döngüsünü bastırmak için ilaç uygulama ve daha fazla yumurta üretmesi için yumurtalıkları uyarma
İkinci adım,
Hazır olunca yumurtaları dikkatlice alma
Üçüncü adım
En güçlü spermi seçme Spermi bir Petri kabında yumurtalarla karıştırıp inkübatöre koyun Sabaha dek yüzde 60 ila 70’i döllenerek embriyo hâline gelir
Dördüncü adım
Bir veya daha fazla embriyoyu yerleşmeleri için rahme yollama İki hafta bekledikten sonra hamilelik kontrolü yapılır
HAMİLE II
HAMİLE DEĞİL I
Louise’in sağlıklı doğumundan sonra tüp bebek tüm dünyada gündem oldu O yıl dünyanın ikinci tüp bebeği Hindistan’da doğdu Avustralya’nın ilk tüp bebeği 1980’de dünyaya geldi Louise’in tarihî doğumundan üç yıl sonra Amerika’daki ilk tüp bebek doğdu Adı Elizabeth Jordan Carr’dı Amerika’nın ilk tüp bebeği bu gece doğdu. Doktorlar bebeğin sağlıklı olduğunu belirtti. Tüp bebek gelmişti ama hâlâ yaygın değildi TÜP BEBEK ‘e gelindiğinde dünyada tüp bebek yöntemiyle doğan bebek sayısı sadece 1981 ‘ti
TÜP BEBEKLE DOĞANLAR SADECE 15 KİŞİ İDİ
Birkaç yedekli bir futbol takımı kurmaya yetecek bir sayı bu sayının az olmasının sebeplerinden biri maliyetti Hayat değiştiren bu tedavi baştan beri gücü yetenler içindi Louise Brown’ı dünyaya getiren doktorlar1980 ‘lerin başında dünyanın ilk özel tüp bebek kliniği olan Bourn Hall’ı açtı Hastalar döngü olarak bilinendir tüp bebek denemesi için yaklaşık 3000 sterlin, yani 4500 Amerikan doları ödüyordu bu o dönem İngiltere’deki yıllık gelirin neredeyse yarısı demekti Bunu sormadan edemiyorum. Ödeme sonrası garanti var mı? DOKTOR ROBERT EDWARDS Herhangi bir garanti veremeyiz. Âmâ kesin olmamasına rağmen hastalar Bourn Hall’a akın etti ve yeni başarılar geldi
1980’lerin ortasına gelindiğinde klinikte 500 ‘den fazla tüp bebek doğmuştu bu sayı sadece iki yıl içinde ikiye katlanarak 1000 ‘e çıktı.
Ama hikâye bundan ibaret değildi Dünyada tüp bebek denemelerinin sadece yüzde 30 ‘u başarılı sonuçlanıyordu Bence tekniklerimizi geliştirme şansı çok yüksek. Yöntemleri ve sonuçları iyileştirmeyi umuyoruz. Âmâ bilim insanları tekniklerini geliştirdikçe yerleştirilenden daha fazla embriyo oluştu Bazı bilim insanları yedek embriyoların buzda saklanabileceğini düşünüyordu ama embriyo hücrelerindeki su donunca zararlı kristaller oluşabiliyordu Bilim insanları sıcaklığı yavaş yavaş eksi dereceye düşürüp embriyoyu sıvı nitrojende saklandıklarında embriyoyu haftalarca, yıllarca hatta sonsuza dek saklamanın mümkün olabileceğini keşfetti.
Modern bilimin bir mucizesi olması dışında sıradan bir bebeğe benziyor Dünyanın ilk dondurulmuş embriyo bebeği 1984 de Avustralya’da implantasyondan iki ay önce dondurulan bir embriyodan Zoe bebek dünyaya geldi Artık ilerideki hamilelikler için embriyolar saklanabiliyor veya başka kadınlara bağışlanabiliyordu. Böylece kadınların ileride çocuk sahibi olması mümkün oluyordu. Ama bu sözde mucizelere rağmen herkes doğaya yardım eli uzatmayı uygun görmüyordu Katolik Kilisesi 1987’de son yıldaki üremeyle ilgili en önemli açıklamasını yaptı.
Yeni bir insanın üremesi iki ikisinin aşklarını ifade ettiği cinsel ilişkiden ayrı düşünülemez. Katolik Kilisesi’nin tüp bebek tedavisini kınaması 800 milyondan fazla inanan için yıkıcı bir darbe oldu Çok sayıda hasta bu haberi duyunca yıkılacak. Kiliseye itaatsizlik ederlerse kendilerini suçlu hissedecekler. Tüp bebek bazı eleştirilere rağmen ebeveyn olmak isteyen birçok kişi için yeni bir umut oldu Sadece heteroseksüel çiftler istemiyordu Kaliforniya Sperm Bankası 1980’lerin başlarında aile kurmak isteyen lezbiyen çiftlere hizmet veren Amerika’daki ilk klinik oldu ama 1988 ‘de yapılan bir araştırmaya göre Amerika’daki umutlu anneler arasında tüp bebek hizmeti verilmemesi en olası çiftler lezbiyenlerdi
Bazı Avrupa ülkelerinde eş cinsel çiftlerin tedaviye erişimi tamamen yasaktı Tüp bebek henüz herkes için eşit bir fırsat değildi Bazıları erişemese de tüp bebeğe talep artıyordu 1990 ‘a gelindiğinde tüm dünyada doğan toplam tüp bebek sayısı 95 bindi bu sayı birinci lig futbol maçındaki seyirciden daha fazla bebek demekti.
Ama bu büyüyen endüstri büyük ölçüde kontrolsüzdü Kurallara uymayanlara yasal olarak yapılabilecek pek bir şey yoktu Amerikalı tüp bebek doktoru Cecil Jacobson davasında bu sorun kendini gösterdi Jacobson implantasyon başarısız olduğunda bazı kadınları hamile olduğuna inandırmak için hormon tedavisi uygulamakla suçlanıyordu bu hastalar başka doktorlara gidince yıkıcı gerçeği öğreniyordu.
Bebeği kaybettiğimizi kastettiğini sandım ama hiç bebek yokmuş.
Ama dahası da vardı Soruşturma sırasında Jacobson’ın başka tüp bebek hastalarını döllemek için gizlice kendi spermini kullandığı ortaya çıktı DNA testleri sonucunda en az 15 hastanın çocuğunun biyolojik babası olduğu anlaşıldı Dr. Jacobson mahkemede kurbanlarına yardım etmeye çalıştığını iddia etti ama Yargıç James Cacheris ilk kez psikolojik açıdan bu kadar ağır bir davaya baktığını söyledi. Âmâ Jacobson’ın yaptığı bazı şeylerin teknik olarak yasa dışı olmadığı ortaya çıktı Posta dolandırıcılığı ve yalancı şahitlik dâhil ikincil suçlamalardan suçlu bulundu. Cezası ne miydi? Beş yıl hapis ve 100 bin dolar para cezası Jacobson olayı tek değildi Kanada, Hollanda ve Birleşik Krallık’ta ve diğer yerlerde benzer olaylar oldu 1900’ların sonunda tüp bebek sektörünü düzenleyen yasaların eksikliğiyle ilgili eleştiriler vardı Hastaları yanlış yönlendirmek için verileri manipüle eden klinik raporları ve çok agresif satış teknikleri mevcuttu Kliniğin başarı oranları yerine ülkedeki başarı oranlarını söylüyorlar. Düşük yerine hamilelikten bahsediyorlar. Hastalar bu durumu önemsemiyordu 2000 yılına gelindiğinde tüp bebekle yöntemiyle doğan bebek sayısı bir milyona ulaştı
Bu Avrupa’nın en büyük futbol stadı olan Barselona’daki Camp Nobuo’yu 10 kez dolduracak bir sayıydı. Tüp bebeğin popülerliği arttıkça fiyat etiketi de arttı Yeni bin yılın başında Amerika’da her tedavi yaklaşık 10.000 bin dolardı ama döngülerin beşte birinden fazlası başarıyla sonuçlanıyordu Hastalar şanslarını artırmak için tabiri caizse tüm yumurtaları bir sepete koyup tek seferde birden çok embriyo yerleştirmekten çekinmiyordu Bu işin maliyeti ve yaşadığım psikolojik travma yüzünden üç, dört embriyo yerleştirmelerini istedim. Sadece bir embriyo yerleştirmek bu zahmete değmez. Hastalar 2000 ‘li yılların başında artan fiyatların ağırlığını hissediyordu ve tüp bebekle doğan bebeklerin yarısından çoğu ikiz, üçüz veya çoklu bebekti Ama aynı anda birden çok bebek taşımanın sakıncaları vardı Doğan ikizlerin yarısından fazlası prematüreydi ve anneler preeklampsive gebelik şekeri gibi rahatsızlıklarda daha yüksek risk altındaydı.
Amerika’daki düzenleyiciler 35 yaşın altındaki sağlıklı hastalara tek seferde ikiden fazla embriyo nakledilmemesini önerdi Ama resmî bir kısıtlama olmadığından iş doktorun takdirine kalıyordu Bir doktorun bu yönergeyi görmezden gelmesine en uç örneklerden biri Kaliforniyalı doktor Michael Kamrava’nın bir hastasının sekiz bebeğe hamile kalmasıydı Basın ona lakap taktı. Sekiz anne Nadya Süleyman’a medya ilgisi kesilmiyor Kamuoyunun tüm dikkati artık onun üzerinde Prematüre olsalar da Süleyman’ın tüm bebekleri sağlıklı doğdu Doktoru yanlış karar verdiğini kabul etti ama Süleyman’ın tedaviyi onayladığını iddia etti Ama Kaliforniya Tıp Kurulu Dr. Kamrava’nın Süleyman’a 12 tane embriyo yerleştirdiğini ortaya çıkardı Doktorun ruhsatını iptal ettiler.
Ama birçok tüp bebek kurumu yüksek maliyetler yüzünden hastanın talep etmesi üzerine önerilenden fazla sayıda embriyo naklediyordu 2015 ‘te Amerika’daki hastaların her tüp bebek döngüsüne ödediği para yaklaşık bin dolardı Klinikler kârlarını artırmak için pahalı ekstra hizmetler sunuyordu 12.500 ‘da yapılan bir araştırmaya göre İngiltere’de sunulan ek hizmetten bilimsel olarak kanıtlanmamıştı.
Doktorların embriyonun çıkması için yumurtanın dış katmanını incelttiği veya deldiği yumurtadan çıkma desteği buna bir örnek Embriyo transferi için uygun vakti bulduğu iddia edilen bir test olan endometriyal alım düzeni de bunlardan biri Amerika’daki 480 ‘den fazla doğum kliniğinin çoğunda neredeyse hiç kontrol yok ve tüm dünyada tüp bebek ülkelerinin yarıdan çoğu gönüllü yönergelerle veya hiç yönerge olmadan çalışıyor Ama tüm dünyadaki bebekler rekor kırmaya devam ederken tüp bebek mucizesi bitecek gibi durmuyor Kasım 2017 , Tennessee yeni doğan Emma bebek başarılı bir doğumla sonuçlanan en eski dondurulmuş embriyoydu Embriyo 24 yıl önce, 1992’de bağışlandı ve donduruldu O yıl müstakbel biyolojik annenin kendi de bir bebekti.
Çok şaşırdım. Bu embriyo o vakit doğmuş olsaydı çok iyi arkadaş olabilirdik. Sonuçta daha yaşındayım. Tüp bebek yaygınlaştıkça çok sayıda ünlü doğum konusunda yaşadıkları sorunları dile getirmeye başladı Michelle Obama 2018‘de çıkan kitabında bunu yazdı Natalie Imbruglia da bu isimler dendi bu konunun açık bir şekilde konuşulması çok fayda getirir.
Kadınlar bunu konuşmaktan çekinmemeli, kendilerini bu konuda yalnız hissetmemeli.
Tüp bebek sayısı artmaya devam ediyordu ‘e gelindiğinde tüm dünyada tüp bebek sayesinde doğan toplam bebek sayısı sekiz milyona ulaştı bu her yıl Amerika’da doğan bebeklerininki katından fazlaydı Ama 2019 ‘de patlak veren küresel salgın tüp bebek büyümesini aniden durdurdu.
GEÇİCİ OLARAK KAPALI Tüp bebek tedavisi tecrit sırasında birçok ülkede gereksiz görüldü ve klinikler kapanmak zorunda kaldı Amerika’da pandeminin ilk ayında yaklaşık bin döngünün aksadığı veya iptal edildiği tahmin ediliyor Dünyanın her yerindeki olası ebeveynler aynı sorundan mustaripti.
En büyük korkumuz hamileliğin nasıl bir şey olduğunu yaşayamamak. Bu gecikmeler yüzünden bu hayalimiz gerçekleşmeyebilir.
Bunun ne kadar yıkıcı olacağını hayal bile edemiyorum. Âmâ küresel bir salgın bile tüp bebeğin hızını uzun süre kesemez Bu yüzyılın sonunda tüp bebek sayesinde 400 milyon bebeğin dünyaya gelmesi bekleniyor.
Tüp bebek artık birçok ülkede yaygın olduğundan bu milyar dolarlık sektörü düzenleme ve hastaları koruma konusunda yasa yapıcıların üzerindeki baskı artıyor Indiana 2019’da hastanın bilgisi olmadan doktorların kendi spermlerini kullanmasını yasaklayan ilk Amerikan eyaleti oldu ‘de İngiltere’deki düzenleyiciler etkisiz ek tüp bebek hizmetleri için daha sert yaptırımlar getirdi Hindistan tüp bebek hizmetinin güvenli ve etik olmasını sağlamak için bir yasa çıkardı Fransız yasasında yapılan bir değişiklikle bekâr kadınlar ve lezbiyen çiftler ilk kez bu tedaviye erişim kazandı.
Tüp bebek sektörü daha dürüst hâle gelecek ve bilim ilerledikçe daha da etkili olacak Louise Brown’ın doğumunu takip eden yıllarda başarı oranları tek haneliydi Geçen 35 yılın ardından yaş altı Amerikalı kadınların tüp bebek döngülerinin neredeyse yarısı başarılı oluyor Tüp bebek içinde yaşadığımız toplumu değiştirdi Birçok kişinin ebeveyn olma düşlerini gerçeğe dönüştürebilecek bir umut oldu.
Ama bunun için maddi ve duygusal olarak bir bedel ödemeye hazırlarsa.
Eğlenceli tarih dersleri belgeselinden alınmıştır.